อาการรองช้ำ หรือทางการแพทย์เรียกว่า Plantar Fasciitis คือภาวะที่เนื้อเยื่อพังผืดใต้ฝ่าเท้า (Plantar Fascia) เกิดการอักเสบ มักทำให้เกิดอาการเจ็บบริเวณส้นเท้า โดยเฉพาะเมื่อลงน้ำหนักก้าวแรกหลังตื่นนอน หรือหลังจากนั่งนาน ๆ แล้วลุกขึ้นเดิน
สาเหตุของอาการรองช้ำ
- การใช้งานเท้าอย่างหนัก เช่น วิ่งหรือเดินระยะไกล
- น้ำหนักตัวเกิน ส่งผลให้ฝ่าเท้ารับน้ำหนักมากกว่าปกติ
- รูปร่างเท้าผิดปกติ เช่น เท้าแบน หรืออุ้งเท้าสูงเกินไป
- ใส่รองเท้าที่ไม่เหมาะสม ไม่มีการรองรับแรงกระแทกที่ดี
อาการที่พบได้บ่อย
- ปวดจี๊ดบริเวณส้นเท้า โดยเฉพาะตอนตื่นนอน ก้าวแรก
- ปวดมากขึ้นเมื่อเดินหรือยืนนาน ๆ
- อาจมีอาการฝ่าเท้าแข็งตึง โดยเฉพาะช่วงเช้า
กายภาพบำบัดช่วยรักษาอาการรองช้ำได้อย่างไร
กายภาพบำบัดมีบทบาทสำคัญในการลดอาการปวด ฟื้นฟูการทำงานของเท้า และป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ ประกอบด้วยการดูแลหลายรูปแบบ ได้แก่:
1. การยืดเหยียด (Stretching Exercises)
การยืดกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้อง เช่น พังผืดฝ่าเท้าและกล้ามเนื้อน่อง ช่วยลดความตึง ลดแรงดึงที่กระทำบนส้นเท้า เช่น:
- ท่ายืดพังผืดฝ่าเท้า: นั่งไขว่ห้าง จับนิ้วเท้าแล้วดึงขึ้นเบา ๆ ค้างไว้ 15-30 วินาที
- ท่ายืดน่อง: ยืนพิงกำแพง ขาหน้า-หลัง เหยียดตรง โน้มตัวไปข้างหน้าอย่างช้า ๆ
2. การนวดผ่อนคลายกล้ามเนื้อ (Soft Tissue Mobilization)
นักกายภาพบำบัดอาจใช้มือหรือลูกกลิ้งนวดเนื้อเยื่อพังผืด เพื่อลดการเกาะตัวของพังผืดและเพิ่มความยืดหยุ่น
3. การใช้เครื่องมือบำบัด (Modalities)
- อัลตราซาวนด์ลดการปวด
- Shockwave Therapy เพื่อคลายความตึงตัวของพังผืดหรือกล้ามเนื้อน่อง
- การประคบร้อนหรือเย็นช่วยลดอาการบวมและปวด
4. การฝึกกล้ามเนื้อเท้า (Foot Strengthening Exercises)
เสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อเล็ก ๆ ในเท้า เช่น:
- การงอนิ้วเท้าหยิบผ้าเช็ดตัว
- การเกร็งยกอุ้งเท้า (Arch Lifts)
5. การปรับกิจกรรมและคำแนะนำด้านรองเท้า
นักกายภาพบำบัดจะแนะนำการปรับพฤติกรรม เช่น:
- ลดกิจกรรมที่ลงน้ำหนักเท้ามาก ๆ ชั่วคราว
- เลือกรองเท้าที่มีซัพพอร์ตอุ้งเท้า หรือแผ่นเสริมพื้นรองเท้า (Insole)
การดูแลตัวเองเพิ่มเติมที่บ้าน
- แช่น้ำอุ่นเพื่อลดความตึงตัวของกล้ามเนื้อในอุ้งเท้า และเพิ่มการไหลเวียน
- หลีกเลี่ยงการเดินเท้าเปล่า โดยเฉพาะบนพื้นแข็ง
- รักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
สรุป
กายภาพบำบัดเป็นแนวทางที่ได้ผลดีและปลอดภัยในการรักษาอาการรองช้ำ ช่วยลดปวด ฟื้นฟูสมรรถภาพเท้า และลดโอกาสกลับมาเป็นซ้ำได้ ผู้ที่มีอาการรองช้ำจึงควรเข้ารับการประเมินอย่างเหมาะสม เพื่อวางแผนการรักษาที่ตรงกับสาเหตุและอาการเฉพาะตัว
