ปวดสลักเพชร หรือ Piriformis Syndrome เป็นภาวะที่เกิดจากกล้ามเนื้อ พีริฟอร์มิส (Piriformis muscle) ซึ่งอยู่บริเวณก้นลึก ใกล้แนวสลักเพชรหรือข้อต่อสะโพก มีการตึงตัวหรือเกร็งมากเกินไปจนไปกดทับ เส้นประสาทไซอาติก (Sciatic nerve) ส่งผลให้เกิดอาการ ปวดก้น ร้าวลงขา หรือชาบริเวณขา คล้ายอาการของ “หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท”
สาเหตุของอาการปวดสลักเพชร
ภาวะนี้มักเกิดจากพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน เช่น
- นั่งนานเกินไป โดยเฉพาะนั่งไขว่ห้างหรือนั่งทับกระเป๋าหลัง
- ใช้งานกล้ามเนื้อก้นมากเกิน เช่น วิ่ง ปั่นจักรยาน หรือปีนเขา
- การบาดเจ็บจากการหกล้มหรืออุบัติเหตุที่ก้นหรือสะโพก
- กล้ามเนื้อสะโพกและต้นขาอ่อนแรงหรือไม่สมดุล
อาการของกล้ามเนื้อพีริฟอร์มิสตึงหรือกดทับเส้นประสาท
ผู้ที่มี ภาวะปวดสลักเพชร มักมีอาการดังนี้
- ปวดลึกบริเวณก้นข้างใดข้างหนึ่ง
- ปวดร้าวลงขาด้านหลัง คล้ายอาการไซอาติก
- ปวดมากขึ้นเมื่อนั่งนาน หรือเวลาลุกจากเก้าอี้
- ชา หรือรู้สึกแปลกบริเวณขา
- อาการดีขึ้นเมื่อยืนนานหรือเดิน
การวินิจฉัยภาวะปวดสลักเพชร
นักกายภาพบำบัดหรือแพทย์จะประเมินโดยการ
- ตรวจตำแหน่งกดเจ็บบริเวณก้น
- ทดสอบการยืดและหดตัวของกล้ามเนื้อพีริฟอร์มิส
- แยกโรคที่มีอาการใกล้เคียง เช่น หมอนรองกระดูกทับเส้น
แนวทางการทำกายภาพบำบัดรักษาอาการปวดสลักเพชร
กายภาพบำบัด เป็นแนวทางที่ช่วยลดอาการปวดและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้อย่างปลอดภัย ประกอบด้วย
1. การคลายกล้ามเนื้อและลดการอักเสบ
- ใช้ เครื่องมือกายภาพบำบัด เช่น
- Shockwave Therapy เพื่อสลายพังผืด
- Ultrasound Therapy เพื่อคลายกล้ามเนื้อ
- High Power Laser ลดการอักเสบและกระตุ้นการไหลเวียนเลือด
2. การยืดกล้ามเนื้อพีริฟอร์มิส
ตัวอย่างท่ายืดกล้ามเนื้อ
- นอนหงาย งอเข่าข้างที่ปวด วางข้อเท้าไว้บนต้นขาอีกข้าง แล้วดึงขาขึ้นช้า ๆ จะรู้สึกตึงที่ก้น
- ค้างไว้ 20–30 วินาที ทำซ้ำ 3–5 รอบ
3. การเสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อสะโพกและลำตัว
- ท่า Bridge, Clamshell, และ Side-lying leg raise
- เพื่อสร้างความสมดุลของกล้ามเนื้อ ลดการกดทับเส้นประสาท
4. ปรับท่าทางและพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน
- หลีกเลี่ยงการนั่งไขว่ห้างนาน
- ไม่ใส่ของไว้ในกระเป๋ากางเกงข้างหลัง
- ลุกเปลี่ยนอิริยาบถทุก 30–60 นาที
การป้องกันภาวะปวดสลักเพชร
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เน้นการยืดกล้ามเนื้อสะโพก
- รักษาท่าทางขณะนั่งและเดินให้ถูกต้อง
- ควบคุมน้ำหนักตัวไม่ให้มากเกินไป
- หากเริ่มมีอาการปวดก้นหรือร้าวขา ควรพบ นักกายภาพบำบัด เพื่อประเมินและรักษาอย่างเหมาะสม
สรุป
อาการปวดสลักเพชร (Piriformis Syndrome) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในคนที่นั่งนานหรือออกกำลังกายผิดท่า หากปล่อยไว้อาจเรื้อรังและส่งผลต่อคุณภาพชีวิตได้ การทำกายภาพบำบัดช่วยลดอาการปวด ฟื้นฟูกล้ามเนื้อ และป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ
